نورپردازی استخر و سازه های آبی با قابل مشاهده درآوردن آنها در شب یک شکل ویژه از آنها متفاوت با آنچه که در طول روز دیده می شوند، را به نمایش می گذارد. نورپردازی استخرها علاوه بر جنبه زیبایی شناختی از لحاظ ایمنی دارای اهمیت بوده و از حوادث احتمالی مثل سقوط افراد در استخر در هنگام تاریکی شب جلوگیری می کند.
آب عنصری حیات بخش که زندگی تمامی جانداران وابسته به آن است. بدون آب رویش گیاهان، سرسبزی طبیعت پیدایش باغ ها و مزارع و در کل زندگی در روی زمین بدون آن میسر نیست.
بسیاری از اولین تمدن های اولیه در مجاورت آب شکل گرفته است . از روزگاران گذشته آب تاثیر بسزایی در شکل گیری شهرها و مناطق پرتجمع بشری داشته است. جلوه های مختلف آب مثل رودخانه ها، حوضچه ها و برکه های آب و آبشار ها همواره باعث تحریک حس انسان به زیبایی و لطافت شده است.در ایران باستان نیز همواره آب را پبام آور پاکی و روشنایی می دانستند.
وجود سازه های آبی در فضای شهری
در معماری ملل مختلف حضور آب از اهمیت ویژه ای برخورداری بوده و همواره سعی شده است در ساخت فضاهای شهری و بناهای مختلف، از سازه های آبی نظیر استخرها، حوضچه های آب ، فواره ها، آبشارهای مصنوعی و سایر اشکال مختلف از آب استفاده شود. در معماری ایرانی نیز آب به عنوان سرچشمه زیبایی و جان بخشی به موجودات حضور داشته و با آن عجین شده است. در ساخت باغ ها و فضای سبز نیز سازه های آبی به عنوان یک عنصر تکمیلی به گرفته می رفته اند.
وجود سازه های آبی لطافت و سرزندگی طبیعت را برای در فضای مصنوعی بناها و محیط های شهری فراهم می کند. زیبایی بصری آب و طنین آرامش بخش ناشی از حرکت آن حس خوب بودن در طبیعت را در انسان ایجاد کرده و می تواند تا محصور بودن انسان در یک محیط مصنوعی را از یاد ببرد.
اهمیت نورپردازی سازه های آبی
سازه های آب نظیر استخر ها و آبنماها در طول روز به عنوان یک ویژگی ظاهری بسیار جذاب به خوبی دیده شده و می توان از مزیت های آنها بهره برد.
در تاریکی شب نیز این سازه های آبی با به خوبی دیده شده و در شب هنگام نیزکارایی لازم برای محیط را دارا باشند.
نورپردازی سازه های آبی یک روش بسیار مناسب جهت قابل استفاده و رویت نمودن آن ها است. استفاده از نور برای جلوه دادن به سازه های آبی به عنوان یک کار خلاقانه علاوه بر اینکه جذابیت آن را در شب نیز به نمایش می گذارد، زیبایی شگفت انگیزی برای نیزمحیط بوجود می آورد . چه یک استخر یا آبنما در یک محیط عمومی مثل پارک یا بوستان قرار داشته باشد و چه در یک ملک شخصی واقع باشد.
نورپردازی استخرها و آبنماها برای محیط های شهری که در هنگام شب افراد جهت گذراندن وقت و تفریح در مجاورت آنها قرار دارند علاوه بر اینکه از لحاظ ایجاد یک محیط مناسب، تاثیر دارد، از نظر ایمنی نیز جهت جلوگیری از سقوط افراد به داخل آب نیز دارای اهمیت است.
اصول نورپردازی استخر ها
نورپردازی استخر به عنوان بخشی مهم در روند طراحی و ساختآن بایداز همان ابتدا به آن توجه شده و قبل از شروع عملیات اجرایی استخر برنامه ریزی برای نورپردازی آن انجام شود. همچنین باید توجه داشت که محیط پیرامون استخر بعد از نورپردازی به چه حالتی دیده خواهد شد.
انتخاب یک چراغ مناسب جهت نورپردازی استخر و آبنماها همیشه یک دغدغه های اصلی پیمان کاران و صاحبان پروژه ها بوده است. با توجه به اینکه اینکه انجام تعمیر و نگهداری چراغ های مورد استفاده در استخرها و سایر سازه های آبی بعد از اجرا و آبگیری پروژه به راحتی امکان پذیر نخواهد بود، انتخاب یک چراغ مناسب برای این کار دارای اهمیت بیشتری می شود.
ویژگی های یک چراغ مناسب جهت نورپردازی در زیر آب
چراغ های استخری LED به دلیل عمر طولانی تر و بازدهی بیشتر نسبت به سایر چراغ ها نظیر لامپ های هالوژنی و لامپ های رشته ای گزینه ای مناسب تری جهت استفاده در نورپردازی استخر هستند. یک چراغ استخری به دلیل واقع شدن در داخل آب باید دارای یک سری مشخصات عملکردی خاص باشد تا آن را جهت استفاده مسقیم در داخل آب را داشته باشد.
علاوه بر استفاده از قطعات با کیفیت که یکی از مهمترین عوامل تعیین کننده در طول عمر چراغ است آبندی مناسب نیز دارای اهمیت ویژه است.
جهت حفاظت از قطعات الکترونیکی داخل چراغ که به شدت به آب و رطوبت حساس بوده و به محض تماس با آن آسیب می بینند، چراغ استخری باید کاملا ضدآب بوده و به هیچ وجه امکان نفوذ آب به داخل آن ممکن نباشد.در جه حفاظتی مناسب این چراغ ها حداقل سطح IP 67 است.
همچنین جنس بدنه چراغ ها باید در برابر خوردگی و زنگ زدگی و همچنین مواد ضد عفونی کننده( که ممکن برای پاک سازی عوامل مضر مثل جلبک ها و باکتری ها و انگل ها در آب استفاده شود) کاملا مقاوم باشد. معمولا برای ساخت بدنه چراغ ها از آلومینیوم استفاده می شود که در برابر آب مقاوم بوده و دچار زنگ زدگی نمی شود. همچین ضریب بالای انتقال حرارت در آن استفاده از حداکثر عمر مفید تجهیزات الکترونیکی چراغ را فراهم می سازد.
نکته دیگر اینکه ولتاژ کاری چراغ جهت حفظ ایمنی و جلوگیری از برق گرفتگی و ایجاد حوادث در سطح ایمن و پایین باید قرار داشته باشد. ولتاژ کاری ایمن برای این چراغ ها به طور معمول 12 ولت است که از طریق ترانس های مبدل برق شهر به ولتاژ پایین تر فراهم می شوند.
انواع روش های استفاده از چراغ استخری
چراغ های استخری به چندین صورت در نورپردازی داخل آب مورد استفاده قرار می گیرند . یک روش استفاده از چراغ به صورت توکار در بدنه و کف استخر می باشد. در این روش برای نورپردازی فضای داخلی استخر استفاده می شوند. در این روش چراغ ها با چینش یکنواخت در امتداد دیواره استخر قرار می گیرند. در صورت امکان دیواره ای که در سمت محل عبور و مرور یا استراحت و توقف افراد است برای جایگذاری چراغ ها انتخاب شوند. این عمل باعث می شود منابع نوری برای نورپردازی استخر به طور مستقیم دیده نشوند و از بروز خیرگی جلوگیری به عمل می آورد.
قرارگیری چراغ های استخری بر روی یک پایه و نصب آنها به صورت روکار در کف یا لبه استخر یک روش دیگر نورپردازی استخر است. این روش بیشتر برای نورپردازی دیواره های استخر، فواره ها و اشیا موجود در حوضچه و استخر مثل مجسمه های وسط استخر، استفاده می شود. در این روش جهت تابش نور به سوژه نورپردازی، قابلیت تنظیم دارد.
برای نورپردازی فواره های آب نوعی دیگر چراغ به نام چراغ آبنما یا چراغ نازلی استفاده می شود. این چراغ ها از لحاظ مشخصات فنی مشابه چراغ های استخری هستند.در این چراغ در مرکز بدنه یک حفره وجود دارد که به وسیله آن چراغ به طور مستقیم بر روی نازل خروجی آب نصب شده تا ستون آب خروجی از آبنما را از جهت پایین به بالا نورپردازی کند. در این روش ستون آب خروجی از فواره به طور کامل از جهت پایین با بالا نورپردازی می شود. برای فواره با ارتفاع بیشتر پرش آب، باید از چراغ آبنما با تعداد منابع نوری یا وات بیشتر استفاده کرد.
رنگ و بافت داخلی استخر
رنگ و بافت کف و دیواره های استخر تأثیر بسیار زیادی در نورپردازی اسخر دارد. سطوح تاریک در استخر نور بیشتری را جذب کرده و سطوح روشن تر نور بیشتری را بازتاب می کنند.به عنوان یک قائده تجربی به ازای هر چراغ مورد استفاده در یک استخر با سطوح روشن یک و نیم چراغ در یک استخر با سطوح تاریکتر باید استفاده شود.
نورپردازی بر اساس شکل هندسی و ابعاد استخر
برای اشکال هندسی پایه روشی که در ادامه گفته می شود استفاده می گردد. هر چند چراغ led دارای منابع نوری متعدد است(به عنوان مثال 24 وات ال ای دی) و می تواند فضای بزرگی را نورپردازی کرده و روشن کند. ولی نورپردازی در داخل آب با دیگر محیط ها متفاوت است. در آب مانند هوا نور در یک مسیر مستقیم حرکت نمی کند بلکه در اثر برخورد با آب بخشی از ان بازتاب شده و بخشی از آن نیز جذب می شود.
نور بعد از طی مسافتی در آب و پس از شکستهای متوالی ، قابلیت روئیت ندارد . حتی اگر نور تا یک فاصله مشخصی هم برسد باز هم ناهماهنگی در میزان نور در بخش های مختلف استخر قابل مشاهده خواهد بود. به همین دلیل استفاده از یک چراغ تنها برای نورپردازی استخر توصیه نمی شود. هر چند ممکن است یک چراغ برای استخری با ابعاد کمتر از 6 متر طول و 4 متر عرض کافی باشد.
یک چراغ واحد
در استخرها کوچک با فضای محدود (ابعاد طول کمتر از 6 متر و عرض کمتر از 4 متر) استفاده از تنها یک چراغ کافی به نظر می رسد. در حالت ایده آل چراغ در وسط یک ضلع کم عرض تر استخر قرار می گیرد. این کار درخشش و روشنایی یکنواختی را ایجاد می کند
دو چراغ روبه روی هم
در استخرهایی که طول آنها مقداری بیشتر است (طول بین 6 تا 8 متر)است از یک چراغ ممکن است باعث شود بخش هایی از استخر تاریک بماند در این حالت از دو چراغ روبه روی هم در وسط دو ضلع عرضی استخر استفاده می شود. قرار گیری دو چراغ در روبه روی هم بهترین پخش نور را فراهم کرده و هر گونه تاریکی که درون استخر ممکن است بوجود بیاید را رفع کرده و روشن می کند.
استخرهای با طول زیاد
در این استخرها طول استخر از حداکثر مسافتی که نور بتواند در آب طی کند بیشتر است. چراغ ها در یک دیواره طولی و با فاصله مساوی از هم قرار می گیرند. یک قائده کلی قرارگیری چراغ ها در هر 2.5 متر از هم و 1.25 متر از دیواره های دو طرف استخر است.
در حالی که استخرها ممکن است در اشکال هندسی بسیار متفاوتی ساخته شوند ولی اصول اساسی هنوز هم می تواند اعمال شود. نورپردازی با دو چراغ مقابل هم برای استخر هایی که طول آن ها کمتر از 12 متر است هنوز هم می تواند بهترین نتیجه را بدهد.
در استخرهای به شکل L یا دارای یک استخر مشتق شده از استخر اصلی همیشه توصیه می شود استخر مشتق شده به عنوان یک استخر جداگانه در نورپردازی حساب شود. در شکل زیر طول استخر دارای ظرفیت قرارگیری 4 چراغ است که با فاصله مساوی در طول دیواره جایگذاری شوند ولی این کار باعث می شود در انتهای استخر مشتق شده به دلیل نرسیدن نور کافی تاریکی داشته باشیم. برای این استخر مناسب ترین روش قرارگیری 3 چراغ در دیواره مقابل و دو چراغ در دیواره طولی استخر مشتق شده است.
